Istotą odszkodowania jest wyrównanie uszczerbku jakiego dana osoba doznała na skutek naruszenia jej dóbr prawnie chronionych.
Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.
Naprawienie szkody obejmuje co do zasady straty, które poniósł poszkodowany oraz korzyści, które mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono.
W prawie cywilnym rozróżniono odpowiedzialność na zasadzie winy, na zasadzie ryzyka oraz na zasadzie słuszności.
W celu dochodzenia odszkodowania należy ustalić w pierwszej kolejności występowanie przesłanek warunkujących powstanie odpowiedzialności, tj. istnienie szkody, określenie zdarzenia, które szkodę spowodowało, istnienie pomiędzy tym zdarzeniem a szkodą związku przyczynowego.
Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.
Kolejnym ważnym zagadnieniem w procesie dochodzenia odszkodowania jest ustalenie rozmiaru szkody.
Najczęściej spotykanymi odszkodowaniami są odszkodowanie z tytułu:
- wypadku komunikacyjnego,
- z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (umowy),
- odszkodowanie z tytułu czynów niedozwolonych,
- odszkodowanie za naruszenie dóbr osobistych.
Od odszkodowania należy odróżnić zadośćuczynienie, które jest wyrównaniem szkody niemajątkowej za doznaną krzywdę, cierpienie fizyczne i psychiczne.